وصایت حضرت علی (ع)

بررسی روایات اهل سنت درباره ی وصایت حضرت علی علیه السلام

بسم الله الرحمن الرحیم
بحث وصایت حضرت علی علیه السلام یکی از مهمترین مباحث مورد اختلاف شیعه و سنی است که در سال های اخیر به دلیل گسترش شایعه ی ابداع آن توسط عبد الله بن سبأ یهودی در اواخر حکومت عثمان ، پر اهمیت تر هم شده است فلذا بر خود دانستیم که مقاله ای در این رابطه بنویسیم و وصایت حضرت امیر المومنین علی علیه السلام را از کتب اهل سنت ، اثبات کنیم .
وصي و وصيت در احاديث رسول خدا صلّي الله عليه وآله وسلم
اصطلاح وصي و وصيت براي امير المؤمنين سلام الله عليه با الفاظ متعدد و با طرق و سند‌هاي فراوان در احاديث پيامبر اكرم صلّي الله عليه وآله وسلم بيان گرديده است كه در مناسبت‌هاي مختلف ايراد گشته و از سوي تعدادی از صحابه که در زیر نام هایشان را می آوریم ، نقل شده است :
1. امام علی علیه السلام
سند اول:
تاریخ الطبری - ج 2 ص 63 ح 446 با سند حسن
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=334&hid=446&pid=156603
بررسی سند روایت :
http://www.valiasr-aj.com/lib/ghefari/03.htm#_Toc244436146
جالب است که همین طبری در کتاب دیگرش همین روایت را با همین سند نقل کرده ولی دست به سانسور زده و به جای کلمات وصیی و خلیفتی ، کذا و کذا گذاشته است !!
تفسیر الطبری - ج 19 ص 410
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=50&surano=26&ayano=214
سند دوم:
تاریخ دمشق لابن عساکر - ج 42 ص 48 ح 43750 با سند حسن
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=798&pid=387079&hid=43750
بررسی سند روایت :
http://www.valiasr-aj.com/lib/ghefari/03.htm#_Toc244436148
سند سوم:
مقتل الحسین (ع) للخوارزمی - الفصل الرابع
http://imamhussain-lib.com/arabic/pdfs/maghtal.zip
سند چهارم:
اللآلی المصنوعة للسیوطی - ح 849
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=1002&hid=849&pid=529827
2. عبد الله بن عباس
سند اول:
الأمالي الخميسية للشجري الجرجانی - ح 529
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=747&pid=372957&hid=529
سند دوم:
المحاسن والمساوئ للبیهقی - ص 38 - 40
http://www.islamicbook.ws/adab/almhasn-walmsawe-001.html
سند سوم:
مسند أبی یعلی الموصلی - ح 2429-2430
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=327&hid=2430&pid=155423
سند چهارم:
تاریخ دمشق لإبن عساکر - ح 44672
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=798&pid=387079&hid=44672
3. عبد الله بن عمر
سند اول:
مناقب علی (ع) لإبن المغازلی - ص 332 ح 309
http://shamela.ws/browse.php/book-26456/page-136#page-316
سند دوم:
موسوعة أقوال أبی الحسن الدارقطنی فی رجال الحدیث و علله - ج 1 ص 140 رقم 606
http://shamela.ws/browse.php/book-12764/page-699
4. أنس بن مالک
سند اول:
فضائل الصحابة لاحمد بن حنبل - ح 908
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=118&hid=908&pid=60151
سند دوم:
مختصر کتاب البلدان ، ص 36 ، اسم المؤلف: أبو بكر أحمد بن محمد بن إسحاق ابن إبراهيم الهمذاني الشهير بابن الفقيه الوفاة: 1111هـ ، دار النشر : مطبع بریل – لیدن المحروسه – 1302 هـ /1885م ، تحقیق : M.J. De Goeje
5. سلمان فارسی
سند اول:
المعجم الکبیر للطبرانی - ح 5934 با سند حسن
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=477&pid=284089&hid=5934
بررسی سند روایت :
http://www.valiasr-aj.com/lib/ghefari/03.htm#_Toc244436151
سند دوم:
الضعفاء الكبير للعُقِيلي - ح 1668
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=381&pid=197039&hid=1668
6. ابو ایوب انصاری
المعجم الکبیر للطبرانی - ح 3940 با سند حسن
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=477&pid=282961&hid=3940
بررسی سند روایت :
http://www.valiasr-aj.com/lib/ghefari/03.htm#_Toc244436153
نور الدین هیثمی نیز سند این روایت را حسن دانسته است :
جامع الأحادیث للسیوطی - ج 6 ص 339 ذیل ح 5296
http://shamela.baharsound.ir/43306/6/339/
7. بریده بن حصیب
تاریخ دمشق لإبن عساکر - ح 44671 با سند حسن
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=798&pid=387079&hid=44671
بررسی سند روایت :
http://www.valiasr-aj.com/lib/ghefari/03.htm#_Toc244436155
8. عمار بن یاسر
مجمع الزوائد للهیثمی - ح 14640 با سند حسن
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=87&ID=14767
9. ابوذر غفاری
اللآلئ المصنوعة فِي الأحاديث الموضوعة للسيوطي - ح 868
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=1002&pid=529827&hid=868
10. علی الهلالی
المعجم الأوسط للطبرانی - ح 6714
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=475&hid=6714&pid=280701
11. عبد الله بن مسعود
مناقب علی (ع) لابن المغازلی - ص 345-346 ح 322
http://shamela.ws/browse.php/book-26456/page-136#page-329
12. براء بن عازب
تفسیر الثعلبی - ج 8 ص 182
http://shiaonlinelibrary.com/الكتب/2535_تفسير-الثعلبي-الثعلبي-ج-٧/الصفحة_178#top
13. ابوبکر بن أبی قحافه
اللآلئ المصنوعة فِي الأحاديث الموضوعة للسيوطي - ح 850
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=1002&pid=529827&hid=850
14. ام سلمه
المناقب للخوارزمی - ص 146-147 رقم 171
http://shiaonlinelibrary.com/الكتب/3697_المناقب-الموفق-الخوارزمي/الصفحة_142#top
15. جابر بن عبد الله
مناقب علی (ع) لإبن المغازلی - ص 146 ح 132
http://shamela.ws/browse.php/book-26456/page-136#page-138
16. عتبة بن عامر الجهنی
مودة القربی للهمدانی - ص 16 به نقل از ینابیع المودة ، ج 2 ص 280 ح 804
http://shiaonlinelibrary.com/الكتب/3755_ينابيع-المودة-لذوي-القربى-القندوزي-ج-٢/الصفحة_0?pageno=280#top
17. عمر بن خطاب
مودة القربی للهمدانی - ص 19 به نقل از ینابیع المودة ، ج 2 ص 289 ح 825
http://shiaonlinelibrary.com/الكتب/3755_ينابيع-المودة-لذوي-القربى-القندوزي-ج-٢/الصفحة_0?pageno=289#top
18. معاذ بن جبل
ارجح المطالب يعني سيرت اميرالمؤمنين - ص 25 ، اسم المؤلف: علامة الشيخ عبيد الله الحنفي الآمرتسري ، دار النشر : حق برادرز – باکستان - لاهور ، الطبعة : الأولى
19. ابو سعید خدری
ارجح المطالب يعني سيرت اميرالمؤمنين - ص 26 و 394 ، اسم المؤلف: علامة الشيخ عبيد الله الحنفي الآمرتسري ، دار النشر : حق برادرز – باکستان - لاهور ، الطبعة : الأولى
* مجموع روایات فوق که همگی مرفوع هستند ، تواتر حدیث وصایت را ثابت می کند :
http://islamtxt.ir/node/337
* نکته ی مهم اینکه جرح و تعدیل راویان در نزد اهل سنت ، اکثرا با روایاتی که نقل کرده اند ، صورت می گیرد ؛ اگر روایاتی مخالف عقاید مکتب سقیفه نقل کرده باشند ، متهم به دروغگویی ، جعل حدیث و... می شوند و احادیثشان انکار می شود و در نتیجه منکر الحدیث هم می شوند ! فلذا نباید انتظار داشت که إسناد روایات وصایت حضرت علی (ع) طبق ضوابط اهل سنت ، صد در صد صحیح باشد .
شهرت حديث وصيت بين صحابه و ديگران
از موارد ديگري كه به خوبي، صحت صدور حديث وصيت را از رسول خدا صلّي الله عليه وآله تأييد مي‌كند ، اشتهار لقب وصي براي امير المؤمنين عليه السلام بين صحابه ، تابعين و ديگران است تا آن‌جا كه اين لقب به آن حضرت اختصاص يافته است.
وصیّ در حدیث صحیحین
بخاری و مسلم روایت می کنند که :
ذَكَرُوا عِنْدَ عَائِشَةَ أَنَّ عَلِيًّا رضي الله عنهما كان وَصِيًّا فقالت مَتَى أَوْصَى إليه وقد كنت مُسْنِدَتَهُ إلى صَدْرِي أو قالت حَجْرِي فَدَعَا بِالطَّسْتِ فَلَقَدْ انْخَنَثَ في حَجْرِي فما شَعَرْتُ أَنَّهُ قد مَاتَ فَمَتَى أَوْصَى إليه
در نزد عائشه گفتند: علي (ع) وصي پيغمبر (ص) بوده است. عائشه گفت: چه زماني پيغمبر علي را وصي قرار داد؟ وقتي پيغمبر از دنيا مي‌رفت من تکيه گاه او بودم و سرش را به سينه من تکيه داده بود يا بر دامن بود و در آخرين لحظه يک طشت خواست و مقداري آب از دهان‌شان خارج شد و ديگر متوجه نشدم و پيغمبر از دنيا رفت، چه زماني علي را وصي خويش قرار داد؟!
صحيح البخاري - کتاب الوصایا - باب الوصایا - ح 2549
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=146&pid=101131&hid=2549
صحیح مسلم - کتاب الوصیة - باب ترک الوصیة ... - ح 3096
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=158&pid=107307&hid=3096
از اين‌ حديث به خوبي روشن مي‌گردد كه ميان صحابه و تابعین چنين لقبي براي آن حضرت مشهور بوده است تا آن‌جا كه اين مطلب را در مجالس خود به شكل مسلّم مطرح مي‌كرده‌اند ؛
شوکانی سلفی هم گفته است که کسانی که در نزد عایشه ، وصایت حضرت علی علیه السلام را مطرح کردند ، گروهی از صحابه بودند :
اعلم ان جماعة من المبغضين للشيعة عدوا قولهم: ان عليا (ع) وصي لرسول اللّه من خرافاتهم، وهذا افراط‏وتعنت ياباه الانصاف، وكيف يكون الامر كذلك وقد قال بذلك جماعة من الصحابة، كما ثبت في‏الصحيحين ان جماعة ذكروا عند عائشة ان عليا وصي، وكما في غيرهما
العقد الثمين في إثبات وصاية أمير المؤمنين - ص 10
http://www.alhak.org/vb/showthread.php?t=33439
البته انكار و نفي عايشه به چند دليل هيچ تأثيري در نفي اين موضوع ندارد ؛
اولا: عایشه دشمن مولا علی (ع) بود و حرف او حجت نیست ؛
ابن عباس میگوید: ...عَائِشَةَ لاَ تَطِيبُ له نَفْساً
عائشه قلبش نسبت به امام علی (ع) پاك نبود.
ارواء الغليل للألبانی - ج 1، ص 178 رقم 147 با تصحیح سند روایت
http://shamela.ws/browse.php/book-22592/page-171
راه انداختن جنگ جمل برای کشتن امام علی (ع) :
http://alsonnat.blogfa.com/post/127
و سجده ی شکر به مناسبت ضربت خوردن امیر المومنین علیه السلام :
http://www.valiasr-aj.com/fa/page.php?bank=question&id=13511
مدارکی دیگر است در اثبات دشمنی وی با امیر مومنان علی علیه السلام .
ثانیا: مگر قرار بود پیغمبر اکرم (ص) فقط در آخرین لحظات عمرشان وصی معین بفرمایند؟!!!
ابوالحسن حنفی معروف به سندی هم در شرح این حدیث این نکته را متذکر شده است :
حاشیة السندی علی سنن ابن ماجه - ج 1 ص 495-496 در شرح ح 1626
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=54&ID=2998
ثالثا: حرف های عایشه در تضاد با واقعیات مسلّم تاریخ است ؛ زیرا :
1. آخرين نفرى كه با رسول خدا (ص) بود ، حضرت علی (ع) بود نه عایشه!
المستدرک علی الصحیحین بتعلیق الذهبی - ج 4 ص 236 ح 4671 با تصحیح حاکم و ذهبی
http://shamela.ws/browse.php/book-2266/page-2796#page-4960
فضائل الصحابة احمد بتحقیق وصی الله - مجموع دو جلد ص853-854 ح 1171 با تصحیح سند
http://s5.picofile.com/file/8114600676/فضائل_الصحابه_ص_853_854.jpg
الأدب المفرد للبخاری - ح 148 با سند حسن
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=141&hid=148&pid=96525
کشف الإستار للهیثمی - ح 318
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=4205&hid=318&pid=
الطبقات الکبری لإبن سعد - ج 2 ص 381 ح 2127
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=82&hid=2127&pid=35659
تاریخ دمشق لإبن عساکر - ح 44676
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=798&pid=387079&hid=44676
نهج البلاغه - ج 2 ص 172 خطبه 197
http://shiaonlinelibrary.com/الكتب/1108_نهج-البلاغة-خطب-الإمام-علي-ع-ج-٢/الصفحة_172
2. طبق گفته ی ابن عباس ، پیغمبر (ص) به هنگام رحلتشان سه وصیت کردند :
أَخْرِجُوا الْمُشْرِكِينَ من جَزِيرَةِ الْعَرَبِ وَأَجِيزُوا الْوَفْدَ بِنَحْوِ ما كنت أُجِيزُهُمْ وَنَسِيتُ الثَّالِثَةَ
مشرکين را از جزيرة العرب بيرون کنيد، آن گروه‌هايي که براي اسلام آوردن مي‌آيند، همان گونه که من پذيرايي مي‌کردم، پذيرايي کنيد، وصيت سوم را فراموش کردم !
صحيح البخاري - کتاب الجهاد و السیر - باب جوائز الوفد - ح 2888
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=5551&idto=5551&bk_no=52&ID=1946
می گویم سومی ، وصیت به ثقل اصغر یعنی اهل بیت علیهم السلام و در رأس آنها امام علی (ع) بوده است که در روز پنجشنبه ی سیاه ، عمربن خطاب و یارانش از نوشتن آن مانع شدند :
http://alsonnat.blogfa.com/post/67
وصيّ از زبان اهل بيت علیهم السلام
امام علی علیه السلام
آن حضرت در خطاب به گروهي كه معاويه نزد آن حضرت اعزام نموده بود فرمودند :
معاشر الناس انا أخو رسول الله صلى الله عليه وآله ووصيه ووارث علمه
المناقب للخوارزمی - ص 222
http://shiaonlinelibrary.com/الكتب/3697_المناقب-الموفق-الخوارزمي/الصفحة_0?pageno=222#top
و در نامه ای به مردم مصر در مقایسه ی خود با معاویه فرمودند :
وإياكم ودعوة الكذاب ابن هند. وتأملوا وأعلموا أنه لا سوى إمام الهدى، وإمام الردى، ووصى النبي وعدو النبي، جعلنا الله وإياكم ممن يحب ويرضى .
شرح نهج البلاغه لإبن ابی الحدید المعتزلی الشافعی - ج 6 ص 71
http://lib.eshia.ir/15335/6/71
امام حسن علیه السلام
حضرت امام مجتبی علیه السلام پس از شهادت امیر مومنان علیه السلام خطبه ای خواندند که در قسمتی از آن به وصایت امیر مومنان علیه السلام اشاره کرده اند :
المستدرك علي الصحيحين - کتاب معرفة الصحابة... - خطبة الحسن... - ح 4855
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=4669&idto=4670&bk_no=74&ID=2042
الذرية الطاهرة النبوية لأبی بشر الدولابی - ح 116
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?hflag=1&bk_no=340&pid=176787
إتحاف الخیرة المهرة للبوصیری - کتاب المناقب - فضائل أمیرالمومنین.. - باب ما جاء فی قتله.. - ح 6126
http://library.islamweb.net/hadith/display_hbook.php?bk_no=970&pid=525561&hid=6126
ابن حجر هیثمی درباره ی این روایت ، می گوید :
وأخرج البزار والطبراني عن الحسن رضي الله عنه من طرق بعضها حسان
الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة - ج 2 ص 487
http://islamport.com/w/aqd/Web/2580/469.htm
و نور الدین هیثمی ، می گوید :
ورواه أحمد باختصار كثير وإسناد أحمد وبعض طرق البزار والطبراني في الكبير حسان
مجمع الزوائد ومنبع الفوائد - کتاب المناقب - باب مناقب علی ... - باب خطبة الحسن ... - 14799
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?bk_no=87&ID=2939&idfrom=14926&idto=14927&bookid=87&startno=1
البته این خطبه با سند های متعدد و صحیح روایت شده است و بسیاری از علمای مکتب سقیفه هم به صحت آن شهادت داده اند ولی متأسفانه بسیاری از آنها ، به طور ناقص نوشته شده اند .
امام حسین علیه السلام
آن حضرت در روز عاشورا خطاب به یزیدیان فرمودند :
ألست ابن بنت نبيكم صلى الله عليه وسلم وابن وصيّه، وابن عمه، وأول المؤمنين بالله، والمصدّق لرسوله بما جاء به من عند ربه
آيا من فرزند دختر پيامبر شما، فرزند وصي رسول خدا صلّي الله عليه وآله، فرزند پسر عموي آن حضرت كه اول ايمان آورنده به خداوند و تصديق كننده رسالت وي از جانب پروردگارش بود نيستم؟!
تاریخ الطبری - ج 4 ص 322
http://lib.eshia.ir/22009/4/322
الکامل فی التاریخ لابن اثیر - ج 3 ص 169
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?bk_no=126&ID=354&idfrom=596&idto=606&bookid=126&startno=1
وصیّ در کتاب های لغت اهل سنت
واضح است كه آنچه در كتاب‌هاي لغت درج مي‌گردد همان معاني و استعمالات حقيقي يا مجازي الفاظ و نيز استعمالات عرفي است كه براي الفاظ مشخص وجود داشته است كه از جمله آنها لقب «وصي» براي امام امير المؤمنين (ع) است كه ميان مسلمانان اشتهار و شيوع يافته و در كتاب‌هاي لغت ثبت گرديده است.
وقيل لعلي عليه السلام وصي
لسان العرب لابن منظور - ج 15، ص 227
http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=9059&idto=9059&bk_no=122&ID=9072
والوَصِيُّ، كغَنِيَ: لَقَبُ عليَ رضِيَ الله تعالى عنه
تاج العروس للزبیدی - ج 1 ص 8648
http://islamport.com/w/lqh/Web/1159/8647.htm
وقيل لعليّ عليه السلام : وَصِيٌّ ، لاتصال نسبِه وسبَبِه وسَمْتِه
تهذيب اللغة للأزهری - ج 4 ص 232
http://islamport.com/w/lqh/Web/762/1732.htm
وصيّ در اشعار اسلامي
همچنین وصایت حضرت امیر المومنین علیه السلام در اشعار صحابه ، تابعین و دیگران آمده است :
http://www.valiasr-aj.com/lib/ghefari/03.htm#_Toc244436159